Ceza yargılamasında sanık, mağdur, müşteki, katılan gibi tanımlarla yargılama içerisinde bulunan kişiler, mahkemenin vermiş olduğu kararlar sonrasında yapacakları bazı başvuru türleri bulunmaktadır. Örneğin, sanık olarak yargılanan kişiler haklarında verilecek hapis cezası sonrasında mahkemenin bu kararına karşı kanun yollarına başvurma hakkına sahiptir. Bu süre zarfında gündeme olarak olağan kanun yolları gelecektir.
Olağan Kanun Yolları Nelerdir
Ceza mahkemelerinde verilen ve henüz kesinleşmeyen kararlara karşı gidilen başvuru yoluna olağan kanun yolları denilmektedir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununa göre olağan kanun yolları;
- İtiraz
- İstinaf
- Temyiz
İtiraz kanun yoluna örnek vermek gerekir ise sanık hakkında ilk derece mahkemesinde yapılan yargılamada, sanığın 2 yıl hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verildiğini düşünelim. Bu kararın devamında ise 5271 sayılı kanunun 231. maddesinde düzenlenen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumunun, sanık hakkında uygulanmasına karar verildiği görülmektedir. (Hükmün açıklanmasının geri bırakılması hakkındaki makalemiz için) Verilen karara karşı sanığın, hükmün açıklanmasının geri bırakılması yönündeki karara karşı 7 gün içerisinde itiraz etme hakkı bulunmaktadır. Sanık, ilk derece mahkemesine kararın kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde verileceği itiraz dilekçesi ile başvurusunu yapacaktır. İtiraza bakmaya görevli mahkemesi ise Ağır Ceza Mahkemesidir. Ağır ceza mahkemesinin itiraz başvurusunu inceledikten sonra itirazın reddi veya kabulü yönünde karar verme durumu söz konusu olacaktır. Verilen kararın ise kesin karar olduğunu belirtmek isteriz.
Bahsettiğimiz bu üç kanun yolu içerisinde, 2016 yılında göreve başlayan Bölge Adliye Mahkemesi’nin yapmış olduğu istinaf incelemesi dikkat çekmektedir. Bölge Adliye Mahkemelerinin kurulması ve göreve başlamasından sonra İstinaf Kanun Yolu da artık olağan kanun yolları içerisinde yer almıştır. İstinaf incelemesi sonucunda verilen kararlara karşı ise temyiz kanun yoluna başvurma hakkı söz konusudur. 2023 yılında 5 yıl dahil olmak üzere 5 yıldan az hapis cezalarına karşı temyiz başvurusu yapılamamaktadır. Bu nedenle istinaf incelemesini yapılan Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairesinin 5 yıl ve dava az hapis cezası yönündeki kararları kesin karar hükmündedir. Bu durumun istisnaları bulunmaktadır. Örneğin, 2013 yılında ilk derece mahkemesinin kararına karşı temyiz kanun yoluna başvuruldu. Yargıtay ceza dairesi ise 2016 yılında verdiği kararda, temyiz başvurusunu kabul ederek tekrardan dosyanın ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar vermiştir. İlk derece mahkemesinin yapacağı yargılama sonucunda verilecek karara karşı istinaf incelemesi yapılması söz konusu olmayacaktır. Bakıldığında ilk derece mahkemesi kararının daha önce temyiz başvurusuna konu olması nedeniyle istinaf kanun yoluna başvuru durumu söz konusu olmayacaktır.
Bölge Adliye Mahkemesi ceza dairesine konu olan ceza davalarında, 5 yıldan fazla olan hapis cezalarında, temyiz kanun yoluna başvuru hakkı söz konusudur. Bakıldığında Bölge Adliye Mahkemesi ceza dairesinin vermiş olduğu kararın kendisine tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde temyiz kanun yoluna bir temyiz dilekçesi ile başvurabilecektir. Başvurucu, temyiz dilekçesini 15 gün içerisinde ister ilk derece mahkemesine isterse istinaf incelemesini yapan ceza dairesine verebilecektir. 15 gün içerisinde dilekçenin verilmemesi durumunda ise istinaf incelemesi yapan ceza dairesinin verdiği karar kesinleşecektir.
Temyiz kanun yoluna başvurulması durumunda ise Yargıtay ceza dairesi tarafından inceleme yapılacaktır. Yapılacak inceleme sonucunda ise Bölge Adliye Mahkemesi ceza dairesinin kararına yönelik bozma ya da onama yönünde karar verilecektir. Yargıtay ceza dairesinin yapılan yargılamalarda eksik araştırma olması ya da resen dikkate aldığı eksiklerin söz konusu olması durumunda ise kararında bahsettiği eksiklerin giderilmesi için tekrardan yargılama yapılmasına da karar verebilmektedir. Son olarak temyiz incelemesi sonucunda kesin kararın verilmesi durumunda artık dosyanın kesinleşeceğini belirtmek isteriz. Örneğin sanık hakkında 12 yıl hapis cezası verilmiş ve temyiz incelemesi sonucunda bu karar onanmış ise artık dosya kesinleşecek ve infaz aşaması söz konusu olacaktır. Sanık veya sanık vekilinin olağanüstü kanun yollarına başvurma hakkı söz konusu olsa dahi bu kanun yollarının infaz aşamasını durdurmayacağını da belirtmek isteriz. 19.05.2023
Av. Abdullah FIRAT
